Vitamine A kan bestaan uit verschillende componenten: retinol, retinal, retinolzuur, en verschillende carotenen (zoals alfacaroteen en bètacaroteen) die provitamine A genoemd worden. Provitamines A zijn oranje stoffen in plantaardige producten die in het lichaam naar behoefte kunnen worden omgezet in vitamine A. Daarom is voeding rijk aan carotenen samen met vet de beste manier om voldoende bloedwaarden vitamine A te hebben. Doch het vaak eten van hoge hoeveelheden bètacaroteen kan wel eens gevaarlijk zijn voor de gezondheid. Uit onderzoek blijkt dat bepaalde chemische verbindingen die gevormd worden uit bètacaroteen de werking van vitamine A teniet kunnen doen waardoor inname van (te) grote hoeveelheden bètacaroteen wel eens kunnen resulteren in te weinig vitamine A in het lichaam. De omzetting van beta-caroteen naar vitamine A in het lichaam na het eten van bijv. wortelen is volgens onderzoek ook afhankelijk van uw genetische aanleg zodat bij de ene persoon veel en bij de andere minder omgezet wordt.

Uit een voorlopige studie blijkt dat vitamine A goed werkzaam kan zijn bij de behandeling van prostaatkanker. Het remt de agressiviteit en gaat uitzaaiingen tegen.
Bij hormoonpositieve borstkanker wordt vaak een hormoonbehandeling met medicijnen gestart. Volgens onderzoek lijkt het belangrijk om gelijktijdig te starten met extra vitamine A om de effectiviteit van de behandeling duidelijk te verbeteren.
Volgens een Britse laboratoriumstudie lijkt het dat vitamine A wellicht belangrijk kan zijn bij alvleesklierkanker. Alvleesklierkanker is een agressieve en moeilijk te behandelen kanker. De overlevingskans is klein en de laatste veertig jaar is daar weinig in veranderd.
Supplementen met zowel vitamine A als zink blijken volgens onderzoek goede diensten te bewijzen bij en ter voorkoming van malaria.
Volgens onderzoek kan een tekort aan vitamine A cholestase (galstuwing) verergeren.
Laboratoriumonderzoek laat zien dat vitamine A een belangrijke rol kan spelen in het verbeteren van het immuunsysteem en de aanpak van de ziekte Tuberculose. Een andere studie laat zien dat voldoende vitamine A de ziekte tegen kan gaan.
Volgens onderzoek worden de carotenoïden in avocado bijna 5x meer omgezet tot de actieve vorm vitamine A in het lichaam als het eten van avocado gecombineerd wordt met het eten van tomatensaus en wel ruim 12x meer met het eten van rauwe wortelen.
Wellicht kan vitamine A het ontstaan van diabetes type-2 tegengaan zo blijkt uit een voorlopige studie. Bij te weinig vitamine A wordt de dood van bètacellen in de alvleesklier bevordert waardoor minder insuline gemaakt kan worden. Bij afwezigheid van vitamine A in de voeding gingen talrijke bètacellen dood, verminderde de hoeveelheid insuline en stegen de bloedsuikerwaarden flink. Als dan weer vitamine A aan de voeding toegevoegd werd gingen geen bètacellen meer dood, was er sprake van een hogere insulineproductie en weer normale bloedsuikerwaarden. Nog een studie die vergelijkbare resultaten laat zien.
Van tekorten aan vitamine A is bekend dat die kunnen leiden tot minder immuuncellen in de darmen en tot een hogere vatbaarheid voor ziektes. Hier een studie die dat nog eens bevestigt. Een andere studie laat zien dat vitamine A een belangrijke voedingsstof kan zijn die de wisselwerking tussen de darmflora en de activatie van het immuunsysteem mede regelt. Normale hoeveelheden vitamine A in de darmen zorgen voor een goede balans tussen darmflora en het immuunsysteem en voorkomt dat het immuunsysteem overactief kan worden, wat kan gebeuren bij auto-immuunziekten, zoals bijv. de ziekte van Crohn. Tekorten van vitamine A zijn volgens onderzoek ook zeer slecht voor een goede werking van speciale bloedstamcellen die alleen in actie komen bij plotselinge gebeurtenissen zoals bijv. infecties, hevig bloedverlies en bij een chemotherapie.
Darmkanker blijkt vaak resistent te zijn tegen behandeling, waardoor de ziekte terugkomt of tot uitzaaiingen leidt. Een van de redenen is dat de kankerstamcellen de activiteit van het proteïne HOXA5 afremmen waardoor de stamcellen kunnen groeien en uitzaaien. Zwitserse wetenschappers hebben nu in het laboratorium vastgesteld dat vitamine A het proteïne HOXA5 weer kan activeren waardoor kankerstamcellen uitgeschakeld worden en uitzaaiingen gestopt worden. Proeven bij dieren lieten vergelijkbare resultaten zien.
Onderzoek laat zien dat voldoende vitamine A in de voeding belangrijk is voor het lichaam om huidinfecties zelf te kunnen aanpakken en hoe te weinig vitamine A de kans op huidinfecties doet vergroten.
Voeding rijk aan vitamine A blijkt volgens een studie onder 173.000 mensen de kans op huidkanker duidelijk te kunnen verminderen. Zij met de meeste voeding met vitamine A bleken 17% minder kans te hebben op huidkanker. Ook voeding rijk aan carotenoïden bleek de kans op huidkanker te verminderen.
Onderzoek laat zien dat koude omstandigheden het vitamine A is die de omzetting van wit naar bruin vet stimuleert.
LET op: Behalve bij ernstige tekorten kan langdurig gebruik van supplementen vitamine A in hoeveelheden boven de dagelijks aanbevolen waarden volgens onderzoek slecht zijn voor het immuunsysteem. Het immuunsysteem wordt daardoor "vergeetachtig". Ander onderzoek laat zien dat wat langere inname van hoge supplementen vitamine A zorgen voor broze botten en een grote kans op botbreuken.

Let op: Neem doorgaans geen supplementen met veel vitamine A samen met vitamine D omdat dan de werkzaamheid van de belangrijke vitamine D duidelijk verstoord kan worden.

Algemene opmerking:

Vitamine A of retinol is onder andere nodig voor de opbouw van de huid. Het is nodig voor de vorming van zogeheten epitheelcellen, die behalve in de huid ook voorkomen in de luchtpijp, het haar, het tandvlees en het longweefsel. Vitamine A is ook nodig voor de goede werking van de ogen, met name voor het aanpassen aan de schemer. Ook speelt deze vitamine een belangrijke rol bij de groei en weerstand tegen ziekten.

Vitamine A (retinol, gehalte in microgram=mcg) (1.000 IU = 300 mcg)

halvarine, margarine (5 gram, voor 1 snee brood)	35
boter (5 gram, voor 1 snee brood)	50
kabeljauw (gaar, 100 gram)	20
halfvolle melk, 1 glas (150 ml)	20
1 ei	30
leverworst (15 gram, voor 1 snee brood)	660
paté (15 gram, voor 1 snee brood)	1113
gebakken lever (75 gram)	8000
1 grote lepel groente (50 gram)	15*
1 grote lepel andijvie (gekookt, 50 gram)	180*
1 grote lepel worteltjes (gekookt, 50 gram)	810*
sla, rauw (schaaltje, 30 gram)	45*

*Aanwezig als provitamine A-carotenoïd en daardoor minder goed beschikbaar voor het lichaam.

Ook voor een optimale vitamine A inname is een gevarieerde voeding noodzakelijk.

Gevolgen van een tekort

Een langdurig tekort aan vitamine A kan nachtblindheid, een droge en schilferige huid, dof haar en zelfs blindheid veroorzaken.

Gevolgen van een te hoge inneming

Een verkeerd gebruik van supplementen met vitamine A kan vergiftiging veroorzaken met symptomen als hoofdpijn, misselijkheid en duizeligheid, vermoeidheid en afwijkingen aan ogen, huid en skelet. Neem liever geen supplementen met vitamine A omdat deze de werkzaamheid van de belangrijke vitamine D ernstig kunnen verstoren.

Te veel caroteen veroorzaakt een oranje-gele verkleuring van de huid en de ogen. Lever bevat zoveel vitamine A dat het advies geldt om het niet vaker dan eenmaal per twee weken te eten. Tijdens de zwangerschap kan deze vleessoort wellicht beterl niet worden gegeten.

Als bovengrens voor een aanvaardbare (veilige) inneming van vitamine A wordt een inneming van 800 mcg per dag (1-3 jr) tot maximaal 3000 mcg per dag (volwassenen) aangehouden.

Let op: Behalve bij ernstige tekorten kan langdurig gebruik van supplementen vitamine A in hoeveelheden boven de dagelijks aanbevolen waarden volgens onderzoek slecht zijn voor het immuunsysteem. Het immuunsysteem wordt daardoor "vergeetachtig".

Bij rokers die hoge doseringen (meer dan 10 mg per dag) beta-caroteen (in synthetische vorm) gebruiken als supplement, zijn aanwijzingen gevonden voor een verhoogd risico op longkanker. Hoewel er geen bovengrens is vastgesteld voor beta-caroteen wordt rokers daarom geadviseerd geen hoog-gedoseerde supplementen met beta-caroteen te gebruiken. Dit geldt nadrukkelijk niet voor bètacaroteen (carotenoïden) zoals dat van nature voorkomt in groenten en fruit. Het eten van voldoende groenten en fruit wordt juist in verband gebracht met een lager risico op bepaalde vormen van kanker. Dit beschermend effect wordt toegeschreven aan een combinatie van bioactieve stoffen (waaronder carotenoïden) in relatief lage gehaltes.

Hogere doseringen bètacaroteen kunnen een oranje-gele verkleuring van de huid en de ogen veroorzaken, en wordt daarom ook wel in bruiningspreparaten verwerkt. Deze verkleuring is voor zover bekend niet schadelijk.

Oppassen bij de zwangerschap

Een teveel aan vitamine A kan bij zwangere vrouwen schade aan het ongeboren kind veroorzaken. Zwangeren mogen daarom niet meer dan 3000 mcg vitamine per dag innemen. Dit maximum geldt alleen voor zogenaamd ‘voorgevormd’ vitamine A uit producten van dierlijke oorsprong en supplementen. Voor provitamine A uit plantaardige producten geldt geen maximum hoeveelheid.

Omdat lever zeer veel vitamine A bevat, is het beter dit tijdens de zwangerschap te laten staan. Eén boterham belegd met 15-20 gram van een product dat lever bevat, zoals paté, leverworst of Hausmacher, kan geen kwaad.

Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden (Rapport Voedingsraad 1992)

Categorie/leeftijd vitamine A mcg/dag¹⁾

Jongens Meisjes

1-4 400 400

4-7 500 500

7-10 700 700

10-19 1000 800

>19 1000 800

zwangere 1000

borstvoedend 1250

1) Uitgedrukt als retinolequivalenten (RE): 1 RE = 1 mcg retinol = 6 mcg beta-caroteen= 12 mg alfa-caroteen

Meer info.

URL van deze pagina:

Bronnen Printen

(25-01-2021)

	Jongens	Meisjes
1-4	400	400
4-7	500	500
7-10	700	700
10-19	1000	800
>19	1000	800
zwangere		1000
borstvoedend		1250