Geel licht gezonder tijdens nachtdienst
Mensen die langdurig in ploegendiensten werken, kunnen 's nachts het beste bij geel licht werken. Dat geeft de minste verstoring van de fysiologie, concludeert promoverend chronobioloog Maan van de Werken.
Mensen die 's nachts werken, hebben een verhoogd risico op ziekten als kanker,
diabetes, overgewicht en
depressie, stelt de promovenda. Waarschijnlijk door verstoring van het dag/nachtritme dat door de biologische klok wordt bepaald. Geel licht geeft de minste verstoring, blijkt uit het onderzoek. Van der Werken constateert ook dat het stresshormoon cortisol in de vroege ochtend sterk reageert op prikkels.
Blauw licht
Een bekende factor bij de reactie van ons lichaam op nachtdiensten is kunstmatig licht. 'De blauwe component in wit licht houdt mensen beter wakker dan geel licht', vertelt Van de Werken. Zij liet daarom proefpersonen een nacht wakker blijven bij geel licht, wit licht en in het schemerdonker.
Melatonine
Het lichaam maakt alleen 's nachts melatonine aan, waardoor het de naam 'slaaphormoon' heeft gekregen. Onterecht, vindt Van de Werken. 'We zagen wel dat wit licht het hormoon melatonine sterk onderdrukt, maar ik vond geen enkele relatie tussen slaperigheid en de melatonineconcentratie.'
Die relatie was er wel met de huidtemperatuur. Deze neemt normaal gesproken 's nachts toe. Bij wit licht lag de huidtemperatuur echter aanzienlijk lager dan bij geel licht. Dat gele licht voorkwam ook de daling van de melatonineconcentratie. 'Mijn conclusie is dat het lichaam van de proefpersonen bij geel licht een veel normaler nachtpatroon vertoonde dan bij wit licht.'
Minder alert
Geel licht verstoort de reacties van het lichaam in de nacht dus minder dan wit licht en het is daarmee mogelijk ook gezonder. 'Ik zou bij nachtwerk zeker geel licht aanraden', zeg Van de Werken. Er is wel een belangrijke uitzondering: 'Met geel licht voelden de proefpersonen zich iets minder alert en dit strookt ook met de hogere huidtemperatuur. Voor werk dat grote alertheid vraagt, bijvoorbeeld bij luchtverkeersleiders, zou wit licht daarom beter kunnen zijn.'
Cortisol extreem hoog
De concentratie van het stresshormoon cortisol begint vanaf een uur of vier 's morgens te stijgen, om uiteindelijk een half uur na het wakker worden te pieken. Die piek signaleert het lichaam dat de actieve periode is begonnen. Van de Werken ontdekte echter dat het lichaam tijdens deze fase van de biologische klok gevoeliger is voor prikkels die het cortisol nog verder doen stijgen. 'Daar treedt een vermenigvuldigingseffect op. Wanneer je aan het eind van een nachtdienst zou gaan eten, of iets doet dat stress veroorzaakt, kan je dus een extreme verhoging van cortisol krijgen.'
Ploegendienst
Langdurige verhoging van de cortisolconcentratie kan leiden tot dezelfde klachten die het werken in ploegendienst veroorzaakt. Verstoorde cortisolregulatie zou dus kunnen bijdragen aan de verhoogde gezondheidsrisico’s van mensen in ploegendienst. 'In de vroege ochtend zou je prikkels die cortisol doen toenemen dus mogelijk beter kunnen mijden.'
Huidcellen testen
Van de Werken vond bovendien sterke individuele verschillen tussen mensen in de onderdrukking van melatonine door licht. 'Sommige mensen reageren met een zeer sterke daling van melatonine. Dat kan je meten in het speeksel. Diezelfde mensen bleken ook te verschillen in het niveau van een moleculaire reactie op een stimulus in hun huidcellen.' Volgens de promovenda zijn mensen in de toekomst mogelijk via huidcellen te testen op geschiktheid voor ploegendiensten.
Proefschrift
Maan van de Werken promoveerde te Groningen. De titel van haar proefschrift is: 'Dawn, light at night and the clock. Impact on human alertness, performance and physiology'.
Bron: Rijksuniversiteit Groningen (December 2013)
Reacties: