We worden ziek van antibiotica, maar wat doen we eraan?
De afgelopen 200 jaar is ons manier van leven aanzienlijk verbeterd. Kinderen groeien op zonder misvormde botten door een gebrek aan
vitamine D, ratten worden actief bestreden en er is schoon drinkwater en gepasteuriseerde melk. Tegelijkertijd is er iets radicaal misgelopen. We lijden aan steeds meer ‘moderne’ kwalen, zoals obesitas, voedselallergie, hooikoorts, kanker, eczeem en kinderdiabetes. Vooral het aantal mensen met obesitas groeit hard. Twintig jaar geleden had één op de tien Amerikanen overgewicht, tegenwoordig zijn dat er al drie op de tien.
Hoe komt dit eigenlijk? Microbioloog Martin Blaser meent dat de meeste moderne ziektes ontstaan doordat bepaalde soorten bacteriën, die ons eeuwenlang beschermen tegen schadelijke invloeden, uitsterven. Dit komt vooral door een overmatig gebruik van antibiotica. Hij schrijft hierover in zijn boek: ‘De beestjes in ons‘. “We moeten de blik richten op de micro-organismes die zich in leven houden in ons lichaam”, schrijft Blaser. “Dit is een enorme verzameling met elkaar wedijverende en samenwerkende microbes, die we het microbioom noemen. Ieder van ons vormt de leefomgeving voor een even divers ecologisch systeem van microbes, die zich in de loop van vele duizenden jaren samen met ons hebben ontwikkeld. Ze gedijen in onze mond, darmen, neusgaten, gehoorgangen en op onze huid. Met elkaar zijn ze van doorslaggevende betekenis voor het immuunsysteem en voor het te lijf gaan van ziektes. Kortom, het is het microbioom dat ons gezond houdt. Delen ervan verdwijnen.”
In zijn boek noemt Blaser voorbeelden van deze ramp. Het bovenmatige toedienen van antibiotica, het wijdverbreide gebruik van desinfecterende zeep en de toename van het aantal keizersnedes maakt hem ongerust. “Als we ons gedrag niet aanpassen, dreigt er een donker scenario. Ik noem dit de antibiotische winter,” aldus Blaser.
Ons lichaam als microbiële planeet
We leven op een microbiële planeet. Ook in ons lichaam wonen bacteriën. De meeste microbes leven in ons spijsverteringskanaal, te beginnen bij de mond. De gingivale groeve – de overgang tussen de tanden en kiezen en het tandvlees – is het rijkst aan bacteriën. Bacteriën hebben vaak een dubbelrol: aan de ene kant kunnen ze schade aanrichten, maar ook beschermen ze ons. Blaser: “In de loop der jaren ben ik steeds meer waardering gaan opbrengen voor hoe in ons levende bacteriën allerlei overeenkomstige middelen inzetten om aan ons immuunsysteem te ontsnappen. Ik ontdekte dat bacteriën talloze trucs toepassen, die ze door een miljoenen jaren durend proces van trial-and-error steeds verder hebben verfijnd, om te doen wat ze willen doen, waarbij afhankelijk van de omstandigheden hun gastheer gebaat is of juist niet.” Als voorbeeld noemt Blaser de C. foetus, die niet gedood wordt door stoffen in het bloed door zich te hullen in een soort ‘onzichtbaarheidsmantel’. Toch kan de microbe door de cellen van een gezonde lever in een hinderlaag worden gelokt. Als de lever beschadigd is – bijv. door alcoholisme – wordt de bacterie niet verwijderd en kan dit leiden tot meningitis.
Van kleine groepen jager-verzamelaars naar grote steden
De afgelopen duizenden jaren is de mensheid in de ban geraakt van grote epidemieën. Denk aan pokken, mazelen, de pest en polio. Voor die tijd gingen we hier niet aan dood, omdat we in kleinere groepen leefden. Een groep jager-verzamelaars bestond gemiddeld uit dertig tot zestig personen. Iedere groep leefde geïsoleerd. Als iemand per toeval ziek werd, kon het verschillende kanten op gaan: iedereen werd ziek en stierf, er gebeurde niets of enkelen stierven en de rest bouwde weerstand op. De afgelopen duizenden jaren zijn steden steeds groter geworden, waardoor inheemse micro-organismes steeds vaker gezelschap kregen van epidemische ziekteverwekkers. Zij waren de echte boosdoeners. Gelukkig werd er al snel een hulpmiddel ontdekt: antibiotica.
Tegenwoordig gebruikt iedereen wel eens antibiotica. Blaser vindt dit bezwaarlijk. “Ik twijfel niet aan de voordelige werking van antibiotica voor de kleine minderheid die in het ziekenhuis belandt met een longontsteking, kraamvrouwenkoorts, hersenvliesontsteking of en andere ernstige infectieziekte, maar wel aan het toedienen ervan aan gezonde mensen die minder ernstige infecties of relatief onschuldige klachten hebben,” vindt de microbioloog. “Feit is dat iedereen wel eens een luchtweginfectie krijgt. Daar is niets tegen te doen. We voelen ons even niet lekker, maar na een tijdje wordt iedereen weer beter. Toch vragen steeds meer mensen een antibioticakuur om snel van het probleem af te zijn.” Vooral in de Verenigde Staten is dit een probleem. “Daar zijn dokters bang voor over hun schouder meekijkende advocaten. Wat als een arts besluit een kind niet te behandelen en dat loopt desastreus af? Hierdoor worden miljoenen kinderen behandeld tegen
bacteriële infecties, die ze nooit hebben gehad. Dit kan niet zonder gevolgen blijven.” Voor farmaciebedrijven wordt het steeds moeilijker om goede medicijnen te ontwikkelen. “Bij sommige besmettingen schieten de huidige antibiotica nu al tekort. Dit worden er in de toekomst waarschijnlijk alleen maar meer.”
“In de Verenigde Staten wordt vandaag de dag 70 tot 80 procent van de verkochte antibiotica gebruikt om honderden miljoenen runderen, kippen, kalkoenen, varkens, schapen, ganzen, eenden en geiten vet te mesten”
Verziekte vleesindustrie
Een ander groot probleem is dat veel antibiotica niet bij mensen terecht komen, maar bij dieren. Dit heeft ermee te maken dat de agrarische wetenschap streeft naar een maximalisatie van de vleesopbrengst. In Europa zijn dit soort praktijken ondertussen verboden, maar in de Verenigde Staten wordt vandaag de dag 70 tot 80 procent van de verkochte antibiotica gebruikt om honderden miljoenen runderen, kippen, kalkoenen, varkens, schapen, ganzen, eenden en geiten vet te mesten. Relatief goedkope antibiotica zorgt voor vijf tot vijftien procent extra lichaamsgewicht en dus hogere omzetten voor boeren. Wanneer wij vlees eten van deze dieren, kunnen we resistent worden voor bepaalde antibiotica. Dan hebben we dus in de toekomst zwaardere antibiotica nodig.
Keizersnedes
Het is fantastisch dat het tegenwoordig mogelijk is om een noodkeizersnede toe te passen, maar volgens Blaser moet een keizersnee niet standaard toegepast worden bij iedere bevalling. Een natuurlijke bevalling heeft veel bacteriële voordelen. “Tijdens een natuurlijke bevalling komt de voorheen bacterievrije baby in aanraking met de lactobacilli in de vagina. Na de geboorte gaat de baby met zijn mond – inmiddels vol lactobacilli – op zoek naar de tepel. Het hele proces van de geboorte zorgt ervoor dat de eerste melk die de baby in zich opneemt lactobacilli bevat. De samenwerking is perfect. Lactobacilli en andere melkzuurproducerende bacteriën breken lactose af, de voornaamste suiker in moedermelk, en zetten die om in energie. Het gehele samenspel tussen vagina, baby, mond, tepel en melk garandeert dat de initiële bacteriën in het spijsverteringskanaal van de pasgeborene soorten bevatten die melk kunnen afbreken.” Bij een keizersnede is er geen bacteriële overdracht van moeder op kind. Toch stijgt het aantal keizersnedes, wat vooral komt door het gemak, het feit dat steeds meer vrouwen opzien tegen een natuurlijke bevalling en door het feit dat ziekenhuizen meer verdienen aan keizersnedes en dit dan ook graag uitvoeren.
Boekentip
‘De beestjes in ons‘ mag deze zomer niet ontbreken in je koffer. In dit boek noemt Blaser veel meer voorbeelden van hoe bacteriën in ons lichaam worden vernietigd en wat nog meer schadelijke effecten van antibiotica zijn.
Slimmer handelen
Als we nu terug in de tijd zouden gaan en we lieten Henry Ford en Carl Benz zien dat de poolkappen smelten dankzij de verbrandingsmotor, dan zouden ze wellicht niet overgaan tot de massaproductie van de auto. Dit geldt ook voor ons. “Er moet geen verbod komen op antibiotica en keizersnedes, als we er maar slimmer mee omgaan”, concludeert Blaser. “We staan nu op een kruispunt. We hebben veel vooruitgang geboekt in het bestrijden en uitbannen van de verschrikkelijkste ziektes, maar misschien kunnen onze prestaties vanaf nu alleen nog maar bergafwaarts gaan en hebben onze ontdekkingen onuitwisbare schade nagelaten. We moeten in actie komen omdat de gevolgen ons boven het hoofd beginnen te groeien en omdat er nog groter onheil dreigt. Een oplossing: het indammen van keizersnedes en antibioticagebruik in combinatie met de uiteindelijke vervanging van onze verdwenen organismes. Voor de toekomst van onze kinderen is het zaak dat we er serieus mee beginnen.”
Bron: Scientias.nl (Juli 2014)
Reacties: