Onlangs promoveerde Remko Kuiper in Groningen op het Oerdieet (1) met zijn proefschrift Fattyacids in human evolution; contributions to evolutionary medicine. In het kort komt zijn thesis er op neer dat ons Westers voedingspatroon leidt tot het ontstaan van diabetes mellitus, hart- en vaatziekten en diverse vormen van kanker.
Dat is niets nieuws want dat vertelt de WHO ons ook al jaren (2). Wel nieuw is zijn aanvliegroute.
Kuipers onderbouwing komt namelijk uit de evolutionaire geneeskunde, een stroming die poogt ziekten te verklaren vanuit de evolutietheorie. Ons genetische materiaal is nauwelijks veranderd in de afgelopen 10.000 jaar. Om die reden is onze stofwisseling nog volledig afgesteld op de voeding zoals we die aten in de oertijd.
De theorie achter het paleolithische dieet stelt dat wij niet zijn geadapteerd aan ons huidige dieet (te veel calorieën, te veel suikers, te weinig omega-3 vetzuren en te veel (plantaardige) omega-6 vetzuren). Daardoor ontstaat een laaggradig ontstekingsbeeld dat uiteindelijk leidt tot Insulineresistentie (IR). We eten te veel suikers en te weinig eiwitten, terwijl het eten van verzadigd vet volgens Kuiper helemaal niet zo slecht is.
Kuipers gooit nu echt de knuppel in het hoenderhok met de stelling: 'Dat gezondheidsraden de inname van linolzuur aanbevelen en verzadigd vet ontraden, strookt niet met de uitkomsten van de meest recente meta-analyses'.(3,4)
Maar Kuipers heeft ook een beetje (room)boter op het hoofd, want een soortgelijke constatering geldt ook voor omega-3. In een meta-analyse van de Archives of Internal Medicine werd geen beschermend effect gezien van omega-3 op het optreden van hart- en vaatziekten (5). Kuipers zal aanvoeren dat dat beschermende verdwijnt doordat omega-3 misschien te laat is toegediend of dat hoge omega-6 spiegels het beschermende effect antagoneren. Terwijl de wenkbrauwen van de meeste voedingsdeskundigen van zijn uitspraak over de voedingsraden al gaan fronsen, doet zijn promotor prof. Frits Muskiet daar nog een schepje bovenop.
Muskiet schrijft in een artikel dat de verstoorde balans tussen onze huidige voeding en ons immuunsysteem de oorzaak is van een laaggradige ontstekingsreactie met het metabool syndroom als resultaat (6). 'Deze balans zal niet worden begrepen via het huidige regerende paradigma van ‘Evidence Based Medicine’ (EBM) en ‘Randomized Controlled Trials’ (RCTs) met aparte nutriënten.'
Een gewaagde uitspraak. Ik zie de alwetende, fundamentalistische ouderlingen al klaar staan met hun persoonlijke EBM-bijbel in de hand om Muskiet en zijn kersverse promovendus te veroordelen tot de brandstapel. Uiteraard in naam van het ware geloof. Alleszins reden om eens dieper in te gaan op het oerdieët en de theorie achter het paleolithische eetpatroon.
Muskiet betoogt dat insulineresistentie nu weliswaar een slechte naam heeft en voorloper is van diabetes, atherosclerose en vele andere aandoeningen, maar evolutionair gezien heeft diezelfde insulineresistentie een belangrijke taak. Namelijk, er zorg voor te dragen dat er voldoende glucose wordt aangeboden aan de hersenen ten tijde van schaarste (6).
In de twee miljoen jaar tijd dat onze herseninhoud groeide van 400 naar 1400 ml heeft een specifiek type voeding dat groeiproces mogelijk gemaakt. Het voedingspatroon van onze voorouders bestond aanvankelijk grotendeels uit koolhydraten. Toen zij overschakelden uit het land-water ecosysteem op voeding uit eiwitten en meervoudig onverzadigde vetzuren, groeiden onze hersenen. Waarschijnlijk was het nuttigen van vis een belangrijke bron van deze vetzuren (7).
Het drooggewicht van ons brein bestaat voor vijftig tot zestig procent uit vet en dertig procent van die vetten is van het meervoudig onverzadigde type (arachidonzuur, AA en docosahexaeenzuur, DHA). Omdat de hersenen twintig procent van onze energie-inname gebruiken moet de mens gedurende zijn evolutie hebben kunnen beschikken over excellente voedselbronnen met meer dan alleen voldoende hoogwaardige eiwitten en onverzadigde vetten (8).
Volgens de evolutionaire geneeskunde die Muskiet en Kuipers als theoretisch model hanteren, diende de insulineresistentie van lever en spieren om de hersenen ook in tijden van koolhydratenschaarste van voldoende energie te voorzien. Eenvoudig gezegd komt het er op neer dat als de lever en spieren minder gevoelig zijn voor insuline en de hersenen gevoelig blijven voor insuline, glucose met voorrang door de hersenen kan worden opgenomen waardoor de energievoorziening van de in omvang toenemende hersenen is veilig gesteld.
De evolutie heeft er in twee miljoen jaar toe geleid dat er een balans is ontstaan tussen ons genoom en onze voeding. De agrarische revolutie, die zo’n 10.000 jaar geleden begon, heeft ons voedingspatroon drastisch veranderd, zonder dat het genoom de tijd heeft gekregen zich aan te passen. Toen we van jager-verzamelaars boeren werden, verschoof ons dieet. We cultiveerden koolhydraatrijke gewassen en gingen meer koolhydraten, minder omega-3 vetzuren en geleidelijk aan ook minder eiwitten eten. De afgelopen 100-200 jaar is dat proces in een nog grotere stroomversnelling gekomen, terwijl de lichamelijke activiteiten minder werden, werd het voedselaanbod groter en veranderde het nog drastischer. Het IR-mechanisme dat onze vitale hersenen in tijden van schaarste en stress preferentieel van energie moet voorzien, keert zich tegen ons nu we door landbouw een situatie van permanente en bovendien koolhydraatrijke voedselovervloed hebben weten te creëren. Uiteindelijk ontstaat een metabool syndroom gevolgd door de Westerse welvaartziekten.
De visie van Muskiet en Kuipers wordt ondersteund door Prof. Hanno Pijl uit Leiden. In zijn overzichtsartikel over evolutie en obesitas, stelt hij dat het herintroduceren van vrijwel ongelimiteerde hoeveelheden geraffineerde koolhydraten gecombineerd met verminderde fysieke arbeid leidt tot obesitas en diabetes mellitus type 2, bij hen die genetisch zijn gemaakt om te overleven in tijden van schaarste (9).
Ook prof. Jaap Seidell uit Amsterdam, vindt de theorie van het paleolithische dieet en het ontstaat van de moderne Westerse ziekten interessant.
Tegenstanders zoals Prof. Martijn Katan zien het niet zo zitten met die evolutie en het oerdieet. Katan stelt dat: '...De evolutie selecteert namelijk niet op levensduur maar op voortplantingssucces. Je genen blijven bestaan als je kinderen krijgt, en hoe meer kinderen je voortbrengt hoe meer jouw genen zich verbreiden. De evolutie selecteert dus op vruchtbaarheid en op de overleving van kinderen en jonge mensen...'(10). Tot een discussie tussen Katan en Muskiet is het niet gekomen (11) en Katan zet Muskiet weg met de opmerking: 'U blijft gezonder met de saaie adviezen van de officiële wetenschap dan met de aansprekende maar oh zo misleidende beloftes van de Cavemenen andere gelovigen.'(12)
Sommige aanhangers van het oerdieet zijn mogelijk nog roomser dan de paus. Zij eten geen bewerkt vlees en lopen op blote voeten door de stad (13). Granen zijn uit den boze, want die aten onze voorouders immers ook niet. We moeten, volgens hen, moderne jager-verzamelaars van gezonde oervoeding worden.
Op diverse websites wordt melding gemaakt van wonderbaarlijke genezingen, zoals multiple sclerose (MS) bij dr. Terry Wahls (14). Zij gelooft heilig dat haar 'genezing' het gevolg is van vitamine B en D plus allerhande micronutriënten verkregen vanuit onbewerkt voedsel tot en met zeewier toe. Overigens noemt zij in één adem de neurotoxiciteit van aspartaam als mede oorzaak van MS.
Kortom, er ontstaat een pseudowetenschappelijkbrouwseltje van gewone gezonde voeding (vers), reeds uitvoerig weerlegde kritiek op synthetische zoetstoffen (aspartaam) en een flinke dosis oervoeding (rauw vlees). Deze mix gecombineerd met blote voeten leidt ertoe dat ernstige ziektebeelden verdwijnen als sneeuw voor de zon. Misschien wat cynisch gesteld, maar dit soort uitingen van hardcore paleolitici zullen niet bijdragen aan een open minded wetenschappelijke discussie over de wel degelijk zinvolle lessen vanuit het paleolithische tijdperk.
Het theoretisch kader van Muskiet en Kuipers is per definitie niet evidence-based en daarmee dus niet ‘wetenschappelijk’ te zekeren. Dat maakt de theorie echter niet minder waar of zinvol. De grote verdienste van de evolutionaire geneeskunde is dat vanuit een geheel andere invalshoek wetenschappelijke bewijzen kunnen worden geleverd, die wel degelijk evidence-based zijn.
De geschiedenis heeft laten zien dat RCT’s met aparte nutriënten, waardevolle kennis heeft opgeleverd die dagelijks wordt toegepast. Ik ben het met Muskiet eens als hij beweert dat het obesitasprobleem zo complex is dat het niet wordt opgelost vanuit enkele RCT’s met aparte nutriënten.
Zijn evolutionaire geneeskunde levert mogelijk de juiste bouwstenen voor slimme en goed opgezette RCT’s met interventies op zowel voedingspatronen als eetgedrag. Muskiet heeft gelijk als hij stelt dat de huidige RCT’s ons niet veel slanker en gezonder hebben gemaakt en dat dus nieuwe paradigma’s nodig zijn. Moeten Muskiet en Kuipers daarom op de brandstapel? Als het zover komt, dan hoop ik u daar ook te ontmoeten, om te helpen blussen.
Bron: Artsennet, Frank van Berkum, internist in de ziekenhuisgroep Twente (Hengelo) houdt zich bezig met overgewicht en gewichtsgerelateerde aandoeningen.
Referenties:
1.
Eten
zoals vroeger verbetert gezondheid, Artsennet, 26 maart 2012
2.
Diet,
nutrition and the prevention of chronic diseases: report of a joint WHO/FAO
expert consultation,
Geneva, 28 January - 1 February 2002.
3.
Christopher E. Ramsden, Joseph R. Hibbeln,
Sharon F. Majchrzak and John M. Davis, n-6
Fatty acid-specific and mixed polyunsaturate dietary interventions have
different effects on CHD risk: a meta-analysis of randomised controlled trials,
British Journal of Nutrition (2010), 104, 1586–1600
4.
Patty W Siri-Tarino, Qi Sun, Frank B Hu, and
Ronald M Krauss, Meta-analysis
of prospective cohort studies evaluating the association of saturated fat with
cardiovascular disease, Am
J Clin Nutr 2010 ajcn.27725; First published online January 13, 2010. doi:10.3945/ajcn.2009.27725
5.
Sang Mi Kwak; Seung-Kwon Myung; Young Jae Lee;
Hong Gwan Seo; for the Korean Meta-analysis Study Group Efficacy
of Omega-3 Fatty Acid Supplements (Eicosapentaenoic Acid and Docosahexaenoic
Acid) in the Secondary Prevention of Cardiovascular Disease: A Meta-analysis of
Randomized, Double-blind, Placebo-Controlled Trials,
Arch Intern Med. 2012;0(2012):archinternmed.2012.262.
6.
Muskiet,
F.A.J., De
evolutionaire achtergrond, oorzaak en consequenties van chronische systemische
lage graad ontsteking; betekenis voor de klinische chemie, Ned Tijdschr
Klin Chem Labgeneesk 2011; 36: 199-214Ned Tijdschr Klin Chem Lab geneesk 2011;
36: 199-214
7.
Broadhurst, C. Leigh, Stephen C. Cunnane and
Michael A. Crawford, Rift
Valley lake fish and shellfish provided brain-specific nutrition for early Homo,
British Journal of Nutrition (1998), 79 : pp 3-21, Cambridge University Press,
Published online: 09 March 2007, doi:10.1079/BJN19980004
8.
William R. Leonard, J. Josh Snodgrass,and
Marcia L. Robertson, Effects
of Brain Evolution on Human Nutrition and Metabolism, Annual Review of Nutrition,
Vol. 27: 311-327 (Volume publication date August 2007), First published online
as a Review in Advance on April 17, 2007
DOI: 10.1146/annurev.nutr.27.061406.093659
9.
Pijl, H., Obesity:
evolution of a symptom of affluence. How food has shaped our existence,
The Netherlands Journal of Medicine, april 2011, vol. 69, no 4
10.
Katan, M.B. Paleodieet,
Voeding en Gezondheid, Column NRC Handelsblad, 10 april 2010, blog Martijn B.
Katan
11.
Katan
versus Muskiet: een debat zonder gesprek, Foodlog, 16 januari 2012
12.
Katan, M.B. Paleodieet,
Voeding en Gezondheid, Column NRC Handelsblad, 10 april 2010, blog Martijn B.
Katan
13.
Goldstein,
Joseph, The
New Age Cavemen and the City,
New York Times, 8 januari 2010
14.
Mercola,
dr. Doctor
Reverses MS in 9 Months by Eating These Foods, Mercola.com, 23 december 2011
(Mei 2012)
Reacties: