Home / Nieuws / ...

De burger verliest van de consument
Spotgoedkoop zijn ze, de broodjes van Lidl.
En we hebben het aan Günter Wallraff te danken dat we weten hoe het komt dat Lidl de broodjes bijna voor niks (10,5 cent per stuk) weggeeft. 
De Duitse journalist, sinds de jaren zeventig gespecialiseerd in langdurige undercoveroperaties, trad vorige week naar buiten met een ontluisterende reportage vanaf de werkvloer van broodfabriek Weinzheimer. Het bedrijf produceert exclusief voor de 7200 Europese filialen van de discount-supermarkt Lidl. 
Wallraff werkte er vier weken aan de lopende band, onder 'middeleeuwse arbeidsomstandigheden', tegen een uursalaris van 7,66 euro bruto. Onder het personeel vielen regelmatig gewonden, doktersbezoek werd bestraft met ontslag of een korting op het loon en met de hygiëne in de broodfabriek was het belabberd gesteld. 
Wallraff legt de schuld bij Lidl, dat leveranciers als Weinzheimer met 'wurgcontracten' uitperst. Hij heeft gelijk, maar het ergste is: wij zijn medeplichtig. Lidl houdt zich aan de wetten van het 'superkapitalisme', een begrip dat begin dit jaar werd geïntroduceerd door Robert Reich, een Amerikaanse hoogleraar die onder Bill Clinton minister van Arbeid was. 
In zijn boek betoogt hij dat het superkapitalisme een ontwrichtend effect heeft op onze samenleving, omdat bedrijven uitsluitend nog oog hebben voor de wensen van de consument. En die consument, u en ik dus, laat zich in 99 van de 100 gevallen leiden door zijn portemonnee. 
Als burger weten u en ik dat het eigenlijk niet kan, die goedkope broodjes van Lidl, maar voor we bij de kassa zijn, hebben we dat vervelende stemmetje in ons binnenste al lang gesmoord. 
Zo werkt dat in een superkapitalistische samenleving, maakt Reich op overtuigende wijze duidelijk. Als burger weet je dat een weekje Turkije met het vliegtuig slecht is voor het milieu, als consument denk je: lekker goedkoop. Als burger weet je dat een biologisch karbonaadje beter is voor het dierenwelzijn, als consument denk je: inpakken die kiloknaller. Als burger zie je het belang van een florerende middenstand, als consument denk je: lekker makkelijk, dat kopen via internet. Keer op keer verliest de burger het van de consument. 
Zo bezwijkt het algemeen belang (milieu, dierenwelzijn, een levendig stadscentrum, fatsoenlijke arbeidsomstandigheden in de broodfabriek) steeds vaker onder de druk van het superkapitalisme. En wie zich daar bezorgd over toont, heeft boter op het hoofd, want we doen er allemaal aan mee. De vijand schuilt in onszelf. 
Wallraff roept aan het slot van zijn reportage op tot een boycot van Lidl. De macht van de consument is veel groter dan-ie zelf beseft, betoogt hij. Robert Reich zet zijn kaarten op de politiek, die veel strengere regels moet afdwingen en daar ook veel nadrukkelijker dan nu de hand aan zou moeten houden. 
Tegenover bedrijven die zichzelf op de borst kloppen en zeggen dat ze maatschappelijk verantwoord willen ondernemen, is hij uiterst argwanend. Als zulke kreten al niet bedoeld zijn als 'window dressing', zullen de bedrijven uiteindelijk het loodje leggen. Want in het mondiaal georiënteerde superkapitalisme kunnen bedrijven zich zulke fratsen niet veroorloven, aldus Reich. 
In de oprechtheid van de consument heeft Reich niet bijster veel vertrouwen. Hij geeft het voorbeeld van de Amerikaanse spijkerbroekenfabrikant Levi Strauss. Onder publieke druk besloot het bedrijf zijn productie in China te staken, maar dat besluit werd in 1998 weer teruggedraaid toen bleek dat de klanten niet bereid waren om meer te gaan betalen voor hun jeans, die tegen hogere kosten werden geproduceerd in landen die de mensenrechten wél in acht namen. 
Het primaat van de samenleving, dat nu bij de economie ligt, moet weer terug naar de politiek. In een democratisch proces moeten politici het algemeen maatschappelijk belang waarborgen en toezien op een eerlijke verdeling van welvaart en welzijn. Op zijn 65ste, een leeftijd waarop talloze anderen al lang en breed genieten van hun pensioen, heeft Günter Wallraff ons die boodschap nog maar eens ingewreven. 
Bron: het Brabants Dagblad (Mei 2008)

Printen