Nieuwe
kennis over mogelijke schadelijkheid cafeïne
Dat veel koffie drinken (meer dan vijf koppen per dag) tot hartproblemen
kan leiden, daarover zijn de meeste deskundigen het wel eens. Maar nieuw is, dat
ook een paar koppen per dag al schadelijk kunnen zijn voor het functioneren van
het hart. Dit blijkt uit onderzoek van Niels Riksen, internist in opleiding. Hij
promoveert op 11 april aan de Radboud Universiteit.
Cafeïne
is het opwekkende bestanddeel van koffie, thee, cola en veel moderne
energiedrankjes. Over de invloed van cafeïne op processen die zich afspelen in
het lichaam, is al veel bekend. Cafeïne is een adenosine-antagonist: het
verhindert, dat het stofje adenosine z’n werk kan doen. Adenosine, dat het
lichaam zelf kan aanmaken, zorgt onder andere voor verwijding van de bloedvaten.
Dat kan met name belangrijk zijn voor het hart. Als dit, bijvoorbeeld bij grote
inspanning, te weinig zuurstof krijgt, produceert het lichaam snel adenosine,
waardoor de kransslagaders zich verwijden en het hart meer bloed, en dus weer
meer zuurstof krijgt.
Bescherming
De hartschade als gevolg van zuurstoftekort, bijvoorbeeld tijdens een
hartinfarct, blijft beperkt, wanneer de hartspier kort daarvoor ook al
blootgesteld is geweest aan een zuurstoftekort. Dit beschermende mechanisme,
waarin adenosine een belangrijke rol speelt, wordt preconditionering genoemd.
Riksen
heeft het effect van cafeïne op de preconditionering onderzocht. Omdat het niet
verantwoord is om direct de hartspier te onderzoeken, richtte hij zich op de
spieren in de onderarm en vergeleek bij gezonde vrijwilligers het effect van
cafeïne met het effect van een placebo. Hij toonde aan dat het beschermende
effect van preconditionering volledig teniet wordt gedaan door een hoeveelheid
cafeïne, die overeenkomt met twee tot vier kopjes koffie; afhankelijk van de
grootte van het kopje en de sterkte van de koffie. Laboratoriumonderzoek van
kleine stukjes hartspier, afkomstig van mensen die een hartoperatie ondergingen,
bevestigde deze uitkomst.
Angina
pectoris
Deze nieuwe kennis zou consequenties kunnen hebben voor patiënten met angina
pectoris (‘pijn op de borst’). Angina pectoris is een gevolg van een
tijdelijk zuurstoftekort in de hartspier en kan een voorbode zijn van een
hartinfarct. Door de preconditionerende werking heeft angina pectoris mogelijk
een beschermend effect op de omvang van een eventueel volgend hartinfarct. Omdat
cafeïnehoudende dranken deze bescherming ondermijnen, lijkt het logisch om patiënten
met angina pectoris het drinken van koffie en dergelijke af te raden. Toch vindt
Riksen zo’n conclusie voorbarig. ‘Op grond van mijn resultaten zou er nu
eerst een goed opgezet onderzoek onder de algemene bevolking moeten volgen. Je
kunt dan vaststellen of het drinken van koffie bij angina pectoris in de
praktijk inderdaad leidt tot een toename van de ernst van hartinfarcten. Op dit
moment is de wetenschappelijk basis voor een advies aan deze patiënten om
koffie te laten staan, nog niet sterk genoeg.’ Bron:
Radboud Universiteit (April 2007) (Opm.
Meer over koffie)