Printen
Hersenen
onderdrukken ontsteking
Onderzoekers van
het Academisch Medisch Centrum (AMC) zijn erin geslaagd om darmontstekingen bij
muizen tegen te gaan door de grote hersenzenuw (nervus vagus) te prikkelen. Op
deze wijze legden zij een rechtstreeks verband tussen het brein en het
afweersysteem. In de online editie van Nature Immunology beschrijven ze hoe de
communicatie verloopt tussen de nervus vagus en een belangrijke ontstekingscel:
de macrofaag. Door de hersenzenuw te stimuleren wisten de onderzoekers van de
afdeling Maag-, Darm-, Leverziekten de macrofagen het zwijgen op te leggen.
De
studie onder leiding van gastro-enteroloog Guy Boeckxstaens en onderzoeker
Wouter de Jonge concentreerde zich op de oorzaken van ileus, een vaak
voorkomende complicatie bij patiënten die een buikoperatie ondergaan. Na de
ingreep steken kleine ontstekingen de kop op in de spierlaag van de darmen,
waardoor de spijsvertering stilvalt. Deze postoperatieve ileus bemoeilijkt het
herstel van de patiënt, zodat hij langer in het ziekenhuis moet blijven. Een
effectieve behandeling van de complicatie is er nog niet, daarom richtten de AMC’ers
zich op het ontstaan ervan.
‘We
hebben eerder aangetoond dat het aanraken van de darm tijdens een buikoperatie
een ontsteking veroorzaakt’, vertelt De Jonge. ‘Dat vertraagt de
voortstuwende werking van maag en darmen. Zo’n ontsteking ontstaat met name
door stimulatie van macrofagen, cellen die een belangrijke rol spelen in het
immuunsysteem. We hebben nu opgehelderd hóe het zenuwstelsel de
ontstekingsreactie onderdrukt. De nervus vagus is de spil in dit proces – deze
zenuw remt namelijk de activatie van macrofagen. Dat komt doordat macrofagen
gevoelig zijn voor acetylcholine, een signaalstof die wordt afgescheiden door de
zenuw.’
Uiteindelijk
slaagden de onderzoekers erin om in te grijpen in de communicatie tussen het
brein en het afweersysteem. Door de grote hersenzenuw tijdens de operatie te
prikkelen, activeerden zij de acetylcholinereceptor op de macrofagen. En dat
onderdrukte weer de werking van deze cellen, waardoor er geen ontstekingen meer
ontstonden in de spierlaag van de darmen. Hierdoor verdwenen ook nadelige
effecten op de spijsvertering.
‘Je
remt dus een ontsteking via de hersenen’, vat Boeckxstaens samen. ‘De stap
naar de kliniek kunnen we nu echter nog niet zetten, maar die zal niet lang op
zich laten wachten. Vooral omdat we aanwijzingen hebben dat ileus bij de mens op
dezelfde manier ontstaat als bij de muis. Nieuwe therapieën voor postoperatieve
ileus en wellicht ook voor andere ontstekingsziekten zijn dus dichterbij dan we
denken. Bovendien beschikken we al over de middelen om de communicatie tussen
brein en afweer te beďnvloeden. Zo bestaat er een nervus vagus stimulator, die
door artsen wordt gebruikt voor de behandeling van epilepsie en depressie.’
Aan
het onderzoek, dat zowel online als in het augustusnummer van Nature Immunology
verschijnt, werkten eveneens de afdelingen Nucleaire Geneeskunde en
Experimentele Inwendige Geneeskunde van het AMC mee. Daarnaast droegen
onderzoekers van de Louisiana State University in Baton Rouge (VS) en de Osaka
University uit Japan bij aan de studie.
Bron: AMC